Afscheid Gerard Konings

Na 43 jaar als monumentenwachter hing Gerard Konings dit voorjaar zijn veiligheidshelm voorgoed aan de kapstok. Iets later dan gedacht, mede omdat hij moeilijk afstand kon doen van zijn werk, maar nu vond hij het écht mooi geweest. Al die jaren zorgde hij voor een professionele inspectie, een actueel rapport en het zo goed mogelijk waterdicht achterlaten van monumentale panden in Noord-Brabant.

Begin juni 1980 werd Gerard ingewerkt in de Grote Kerk en het Begijnhof van Breda. “Ik weet het nog als de dag van gisteren. Het was mooi weer en ik bewonderde de mooie onderdelen van de Grote Kerk. Er is zoveel geschiedenis aanwezig. We gingen een trap op en een luikje door. Daar ontdekte ik een datum op de spiltrap, een inscriptie in het natuursteen: naar ik mij herinner 1780. Al die jaren beklimmen mensen al die traptreden. De gotische bouwstijl sprak me aan. Ik kan me ook nog goed herinneren dat een aantal jaren later vakmensen, waaronder Dick Schoonekamp, muur- en gewelfschilderingen hebben gerestaureerd.”

Leeftijdsverschil

Gerard was werkzaam bij bouwbedrijf van Oorschot in Roosendaal en deed daarnaast een cursus tot uitvoerder. “Die rondde ik in juni 1980 af, net voordat ik startte bij Monumentenwacht, waardoor ik twee dagen later dan gepland begon. De eerste tien jaar werkte ik samen met Jan Mangelaars uit Wouw, die daarvoor uitvoerder bij een restauratiebedrijf was geweest. Hij was 51 en ik 23 jaar, maar ondanks het leeftijdsverschil klikte het goed. Ik heb veel van hem geleerd. Daarnaast deden we kennis op via diverse landelijke en provinciale cursussen, bijvoorbeeld over leibedekking, natuursteen, bouwtechnische kennis en bouwhistorie. In mijn latere jaren kon ik mijn kennis weer doorgeven aan de jongere generatie.”

Ontelbare monumenten

Meerdere monumentale gebouwen in Den Bosch, de Grote Kerk en het Begijnhof in Breda, de molens in het Land van Heusden en Altena en een pastorie in de Wouwse plantage; Gerard inspecteerde ontelbaar veel verschillende monumenten. “Het voordeel wanneer je een monument vaker hebt bekeken is dat je de zwakke plekken kent, daar schenk je extra aandacht aan. Aan de andere kant kan het ook goed zijn om met een frisse blik naar een monument te kijken.”

Flinke stapel rapporten

Monumentenwacht Noord-Brabant ontwikkelde zich door de jaren heen. “Er is veel verbeterd. Toen ik startte, waren er nog geen dakplattegronden en namen we geen foto’s. Nu werken de collega’s met betere middelen en gaan ze met tablets op pad om ter plaatse in de rapporten te kunnen werken. Het is efficiënter en duurzamer. Vroeger bewaarde ik al mijn uitgeprinte rapporten thuis, dan had ik aan het eind van de maand een flink stapel. Al kan de ‘oude’ manier nog van pas komen. Twee maanden geleden inspecteerde ik nog een woning in Bergen op Zoom. Ik tekende een plattegrond op papier en voegde de bouwkundige notities toe. Dat kan dus nog steeds.”

Veilig werken

De Arbowetgeving kwam en zorgde voor veiligere werkomstandigheden. “Nu zijn de wachters tijdens het werk op hoogte altijd aangelijnd. Ik ben blij dat het altijd goed verlopen is en hoop dat dit zo blijft. Alle risico’s zijn inmiddels zo goed afgebakend dat de veiligheid in mijn ogen goed gewaarborgd is. Maar toch moet je nog steeds alert zijn op mogelijk gevaarlijke werksituaties.”

Ook op het gebied van duurzaamheid worden stappen gezet. “En qua onderhoud en materialen zijn er veranderingen. Je ziet bepaalde leibedekking, zoals paarse Fumay-leien uit Noord-Frankrijk, tegenwoordig nog nauwelijks. Die werden in het verleden vastgezet met koperen leihaken of genageld. In de afgelopen dertig jaar zijn ze onder meer vervangen door Penrhyn-leien uit Wales.”

Vlaanderen

Wat waren bijzondere inspecties? “Een mooie tijd was toen begin jaren 90 de Vlaamse Monumentenwacht werd opgericht en Noord-Brabant werd gevraagd om kennis te delen”, memoreert Gerard. “Naast de objecten in Noord-Brabant hebben we interessante inspecties in Antwerpen en Lier gedaan. Bij een eerste inspectie zag ik hoe één ontbrekende dakpan ongelooflijke waterschade veroorzaakte. De houten muurplaat en het spant waren weggerot. Dat is nou een mooi voorbeeld van het verschil dat Monumentenwacht kan maken met inspecties, door tijdig in te grijpen zodat verval wordt voorkomen.”

Trouwe club

In 1980 namen het bestuur en de latere directeur Jacques Akerboom Gerard in dienst. Na zijn pensioen in 2017 volgde Sanne de Koning hem op. “Dat doet ze uitstekend”, benadrukt Gerard. “Monumentenwacht Noord-Brabant bestaat uit een fijne, trouwe club mensen. Meestal werken mensen niet zo lang bij één werkgever, maar hier gebeurt het nog.” Wat doet Gerard nu hij met pensioen is? “Mijn eigen woning bijhouden, fietsen en kunstschilderen”, antwoordt hij. “Gelukkig ben ik fysiek nog gezond en fit. Dat moet ook wel als wachter, je loopt heel wat meters en trappen.”

Foto L. Siebers : 2 mei 1990. Eerste eigen inspectie van de Grote Kerk in Breda.